Door: Berit Kramer
Een meerderheid van de bevolking in Nederland maakt zich zorgen over de gevolgen van klimaatverandering voor toekomstige generaties en 58 procent van de Nederlanders boven de 18 denkt dat hun eigen gedrag van invloed is op klimaatverandering. Toch is er geen garantie dat jouw duurzame gedrag ook daadwerkelijk duurzaam is. Changing Markets deed onderzoek naar valse duurzaamheidsclaims in de mode-industrie en zag dat 59 procent van de claims van modebedrijven in Europa, vals of misleidend zijn. De Europese Commissie heeft nieuwe regels opgesteld die ervoor moeten zorgen dat consumenten die bewust duurzame keuzes willen maken in hun koopgedrag, eerlijke en transparante informatie gemakkelijk tot hun beschikking hebben. “Ik ben heel blij dat Europa dit wil, want zodra er regels van bovenaf komen dan komt er iets in beweging,” beaamt Anneke Smelik, hoogleraar visuele cultuur aan de Radboud Universiteit.
Bedrijven die valse claims maken worden aangepakt. In Nederland is er een onafhankelijk toezichthouder, de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Zij hebben begin 2021 vijf vuistregels opgesteld voor het maken van eerlijke duurzaamheidsclaims. Na uitgebreid onderzoek zijn er twee Nederlandse modebedrijven die mogelijk sancties opgelegd krijgen vanwege hun valse claims van duurzaamheid. Dit is een langdurig proces licht Saskia Bierling woordvoerder Consumentenbescherming van ACM toe: “Het moet wel zorgvuldig, want het is een juridische procedure, je kunt niet zomaar iemand een boete opleggen, het is een heel traject wat je moet doorlopen en dat is waar we nu inzitten.”
De mode-industrie kent een ingewikkeld productieproces met vele stappen, een klein deel hiervan kan mogelijk duurzaam zijn, maar een ander deel niet. “Kleding produceren is een ontzettend ingewikkeld proces. Iets zo simpel als een T-shirt heeft wel 40 stappen over de hele wereld en dat maakt het heel moeilijk om elke stap te kunnen controleren. Wat het heel ingewikkeld maakt, is dat het nog steeds niet duidelijk is wat wel of niet duurzaam is. Mensen uit het vak weten het zelf vaak ook niet goed.Biologisch katoen bijvoorbeeld, dat gebruikt minder pesticide dan normaal katoen, maar daar is alles wel mee gezegd. Het gebruikt nog steeds heel veel water,” vertelt Smelik.
De H&M claimt op hun site dat het biologische katoen dat zij gebruiken in hun kleding 91 procent minder waterverbruik nodig heeft, dan conventioneel katoen. Dat klinkt positief, maar Er wordt geen informatie gegeven waarop de claim is gebaseerd. Daardoor is het voor de klant moeilijk te verifiëren, en moet die het maar voor waar aannemen. De cijfers die de H&M noemt voor biologisch katoen zijn alleen terug te voeren op een samenvatting van een onderzoek naar de levenscyclusanalyse (LCA) van biologisch katoen, gedaan in 2014. De kanttekeningen die in het originele onderzoek gemaakt worden bij die cijfers, bijvoorbeeld dat het verminderde waterverbruik te danken is aan de gebieden waarin de onderzochte katoenvelden liggen en niet aan het biologische katoen zelf, zijn in de samenvatting niet terug te vinden. De consument krijgt zo een vertekend beeld en kan nu geen bewuste duurzame keuze maken.
Dan komen we bij een tweede probleem terecht: is het certificaat van biologisch katoen altijd te vertrouwen? The New York Times publiceerde afgelopen februari een rapport waaruit blijkt dat er geen zekerheid is dat gecertificeerd biologisch katoen, dat ook daadwerkelijk is. Volgens het rapport van The New York Times is de vraag naar biologisch katoen zo groot dat het aanbod het niet bij kan houden. Er zijn meer bedrijven die zeggen biologisch katoen aan te bieden, dan dat er biologisch katoen zaden in de omloop zijn. Er is geen 100 procent garantie dat het certificaat van biologisch katoen altijd klopt. Volgens Serena Daalmans, onderzoeker Communicatiewetenschap aan de Radboud Universiteit, is het daarom zinvoller als bedrijven eerlijk zijn in hun duurzame ambities, ook als deze nog niet volledig lukken bijvoorbeeld: “Onze ambitie is om volledig te gaan recyclen, maar dit lukt nu nog niet. Dit zorgt ervoor dat de consument een bewuste duurzame keuze kan maken op basis van eerlijke informatie.”
Het Europees parlement publiceerde dat Tien procent van de wereldwijde broeikasgasuitstoot wordt veroorzaakt door productie van kleding en schoenen. Is het mogelijk dat de mode-industrie zoals die nu is ingericht duurzaam kan worden? Hoewel regelgeving voor eerlijke certificering een stap in de goede richting is, is deze stap alleen niet genoeg. Welke stappen kunnen we dan ondernemen? Paulien Harmsen, Senior onderzoeker, Biorefinery & Textiles aan de Universiteit Wageningen, doet onderzoek naar alternatieve textielbronnen om de druk op katoen te verlichten. Ze kijkt onder andere naar het benutten van residuen van agrarische grondstoffen zoals blad, stengels en stro. “Het verwerkingsproces om hiervan textielvezels te maken kost zoveel energie dat het niet schaalbaar is naar de manier en hoeveelheid waarop de mode-industrie nu produceert. Dus wat we nu al kunnen doen is minder textiel gebruiken”
The H&M Group alleen produceert per jaar al een geschatte 3 miljard aan kledingstukken. Wanneer duurzame claims meer worden dan alleen dat, een claim en dus daadwerkelijk iets gaan betekenen, dan staan we voor het volgende probleem. Er kan minder water in je productieketen verbruikt worden of minder pesticide aan te pas komen, op het grote geheel levert dit weinig op. Elk jaar wordt er genoeg kleding geproduceerd om elke inwoner van de aarde te voorzien van 14 nieuwekledingstukken, er zijn op dit moment 7,76 miljard inwoners op deze aarde. Dit tempo in productie ziet ook Smelik als een probleem: “Vroeger had je twee grote modecollecties per jaar, tegenwoordig wordt er continu geproduceerd. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt ook bij de producent, we moeten af van het idee dat elke dag iets nieuws dragen normaal is. We moeten aan alle kanten van de industrie iets veranderen.” Er wordt door de consument te veel kleding aangeschaft en de constante productie van kleding speelt dit in de hand. Er moet gedrags- en mentaliteitsverandering bij de consument komen. Dit gaat moeizaam als de branche blijft produceren in het tempo dat ze nu doen en daarmee de consument continue aanzet tot het kopen van nieuwe kleding.
